Kopiec Powstania Warszawskiego -historia
segregacja gruzów w 1946 r.
Kopiec Powstania Warszawskiego (dawniej zwany Kopcem Czerniakowskim) usypano z gruzów Warszawy w latach 1946-1950, gdy z przyczyn technicznych okazało się niemożliwe wykorzystanie ich do budowy przeciwpowodziowego wału ochronnego. Były to przeważnie porozbijane cegły i bloki betonu oraz żelbetu, a wybrane całe cegły użyto do odbudowy Warszawy. Usuwanie gruzów odbywało się przede wszystkim przy pomocy wozów konnych.
Architekt Stanisław Gruszczyński, Pracownik Biura Odbudowy Stolicy, wysunął projekt, aby gruz posłużył do usypania kopca „Pamięci Zburzonej Warszawy. Chciał aby wzgórze stało się warszawskim panteonem gdyż wraz z gruzem trafiły tu pewno szczątki poległych w powstaniu Warszawskim. Rysował już projekty inspirowane Kopcem Kościuszki. Pomysł ten upadł.
transport konny gruzów na kopiec
Kopiec stał się łysą górą, pełną gruzu z wystającymi poskręcanymi stalowymi zbrojeniami. Potem zasypano ją niewielką ilością gliny i piachu. W ten sposób to wzgórze antropogeniczne jest najwyższym kopcem w Warszawie o wysokości względnej około 31 m i bezwzględnej 121 m n,p.m. uformowany na niższym tarasie nadzalewowym w rejonie ulicy Bartyckiej.
wyładowywanie gruzu na kopcu w 1948 r.
Inne dwa kopce w Warszawie leżą w obrębie wysoczyzny morenowej. Jednym z nich jest Kopiec Moczydłowski na Woli o wysokości względnej 20 m (130,5 m n.p.m.), drugi Kopiec Szczęśliwicki o wysokości 28 m (138 m n.p.m.) powstał z zasypania gruzem części glinianek. Teraz jest tu „całoroczny stok narciarski” z wyciągiem krzesełkowym.
Osobiście pamiętam, że na Kopcu Czerniakowskim planowano zorganizować w 1955 roku jakieś międzynarodowe zawody rajdowe, ale i ten pomysł upadł. Góra zarosła gąszczem dzikich krzewów i drzew, a wykorzystywana była jedynie przez studentów różnych warszawskich uczelni na zajęcia przysposobienia wojskowego.
Widok pomnika Polski Walczącej w 1994 r
Dopiero w 1994 roku żołnierze zrzeszeni w Światowym Związku Żołnierzy Armii Krajowej, nie mogąc się doczekać pomnika przed gmachem Sejmu, z wielkim trudem wywalczyli u ówczesnych władz Warszawy zgodę na postawienie na Kopcu Czerniakowskim prowizorycznego „Znaku Pamięci, który stał by się zastępczym symbolem Polski Walczącej”, jako pierwszy pomnik Armii Krajowej. Autorem projektu i animatorem akcji był architekt Eugeniusz Ajewski „Kotwa”, uczestnik Powstania Warszawskiego, wiceprezes ŚZŻAK.
Ponieważ sytuacja prawna terenu kopca nie była ustalona, komitet budowy pomnika otrzymał jedynie zgodę na ustawienie konstrukcji prowizorycznej. Powstała stalowa 15 metrowa bryła w formie AK-owskiej „Kotwicy” z kątowników stalowych pokrytych blachą oparta na dwóch słupach, między którymi umieszczone były daty 1 sierpnia – 27 września 1944. Budowa kosztowała 400 milionów ówczesnych złotych. Konstrukcję za półdarmo wykonała zaprzyjaźniona z komitetem firma „Nex Poi”, kierowana przez dyr. Zygmunta Danielewicza, a teren na szczycie uporządkowali żołnierze z Nadwiślańskiej Jednostki MSW WP.
Uroczyste otwarcie pomnika miało odbyć się 1 sierpnia 1994 roku w 50 rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego. Jednak w ostatniej chwili komitet stracił wykonawcę robót, a potem przyszły deszcze, więc betoniarki i samochody transportujące elementy konstrukcji nie mogły wjechać na strome zbocze kopca. Odsłonięcie pomnika odbyło się 8 sierpnia 1994 rok i pomnik poświęcony został przez ks, bp. dr. Zbigniewa Kraszewskiego, duszpasterza środowisk kombatanckich. Sztafeta złożona z harcerzy i żołnierzy przeniosła ogień z Grobu Nieznanego Żołnierza i przekazała znicz uczestnikowi Powstania. Ten wręczył znicz żołnierzowi, następnie harcerze wręczyli go sanitariuszce i zuchowi-przedszkolakowi w hełmie z biało-czerwoną opaską. Uroczystość zakończyła się Apelem Poległych i piosenkami powstańczymi, a patronował jej Światowy Związek Żołnierzy AK
Potem o pomniku zapomniano. Konstrukcja prowizoryczna rdzewiała i zabazgrana została napisami przez wandali.
plan okolic Kopca
W roku 2000 wykonano remont pomnika polegający na odrdzewieniu i pomalowaniu konstrukcji, zabetonowaniu podstawy i uporządkowaniu otoczenia.
W sierpniu 2004 roku z okazji 60-tej rocznicy Powstania Warszawskiego uporządkowano teren wokół pomnika, ustawiono polską flagę i zapalono znicze.
Uchwałą nr XXVII/513/2004 Rady miasta stołecznego Warszawy nadano nazwę Kopiec Powstania Warszawskiego. Rozpoczęto budowę najdłuższych w Warszawie schodów na kopiec (250 m) z 400 stopniami i 40 podestami. Harcerze ustawili wzdłuż schodów proste, drewniane krzyże z nazwiskami poległych żołnierzy.
3 października 2004 roku na Kopcu Czerniakowskim spotkali się kombatanci i harcerze, przedstawiciele władz miasta i dzielnicy Mokotów. Na kopiec przybyła sztafeta niosąca pochodnię z ogniem z Grobu Nieznanego Żołnierza, by na szczycie zapalić znicz i ognisko, a pod pomnikiem Polski Walczącej wmurowany został drugi akt erekcyjny. Poprzedni, umieszczony tu dziesięć lat temu, został ukradziony.
Pomnik podczas uroczystości w sierpniu 2006 r.
Jedenaście nowych ulic wokół Kopca Powstania Warszawskiego otrzymało nazwy związane ze zgrupowaniami walczącymi w Powstaniu. Pierwszy raz nazwy tych ulic ukazały się w Planie Warszawy jako dodatku do Gazety Wyborczej z dnia 5 października 2004 r.
W sierpniu 2006 roku podczas uroczystości na Kopcu Powstania Warszawskiego odsłonięto tablicę pamiętającą twórcę pomnika płk. inż. Architekta Eugeniusza Ajewskiego, pseudonim „Kotwa”, który zmarł w maju 2006 roku.
Dla uczczenia kolejnych rocznic wybuchu Powstania na szczycie kopca rozpalany jest ogień płonący przez 63 dni od 1 sierpnia.
Kopiec od dawna służy też rowerzystom – wokół niego zbudowany jest tor downhillowy. Jeden z dwóch w Stolicy. Rozciąga się z niego też widok na panoramę miasta.
Film Aleksandry Alberskiej o Kopcu do pobrania (14MB):
http://www.zk.gik.pw.edu.pl/kartomedia/aalb/film.wmv